پیشگفتار
سالانه حجم بسیار بالا و قابل چشمگیری تایر در جهان تولید و به همان میزان، تایرهای فرسوده از چرخه مصرف حذف و تبدیل به زباله می گردند. مواد و ترکیبات شیمیایی که در تولید تایرها به کار گرفته می شود، منبع مهمی از آلاینده های مختلف مانند ذرات، ترکیبات و موادی هستند که در صورت فرسایش (Wear)، این ترکیبات شیمیایی از طریق باد، زمین و آبهای زیرزمینی جذب شده و طی چرخهای مجدد از طریق باران منتشر میشوند. این فرایند تهدیدی جدی برای سلامت انسان و محیط زیست است. برای کاهش خطر آلودگی ناشی از فرسایش ایرها، راه‌حل‌های پیشگیری و پاکسازی جامعی مورد نیاز است.
جلوگیری از آلودگی ناشی از تایر ها در مدیریت مهندسی روز دنیا از اولویت کمی برخوردار است اما باید در نظر داشت چهار محور اصلی و تاثیرگذار که عبارت است از تولیدکنندگان تایر، خودروسازان، دولت و عموم مردم این پتانسیل را دارند که انتشار کنترل نشده محیطی ذرات و مواد شیمیایی تایر را کاهش دهند.
تأثیر فرسایش تایرها را در یک نگاه کلی می توان به موارد زیر تقسیم نمود:
- تشکیل میکروپلاستیک‌ها (Microplastics) : اصلی‌ترین و مهم‌ترین تأثیر فرسایش تایر، تولید ذرات بسیار ریز لاستیک به نام میکروپلاستیک است. این ذرات در اثر سایش تایر با سطح جاده به وجود می‌آیند و به هوا، خاک، آبهای سطحی و اقیانوس‌ها راه پیدا می‌کنند.
- آلودگی هوا: ذرات معلق تایر می‌توانند وارد سیستم تنفسی انسان شده و مشکلات تنفسی و قلبی عروقی ایجاد کنند. همچنین این ذرات می‌توانند کیفیت هوا را به طور کلی کاهش دهند.
- آلودگی خاک و آب: میکروپلاستیک‌های موجود در خاک و آب می‌توانند بر زندگی گیاهان، جانوران و آبزیان تأثیر منفی بگذارند. این ذرات می‌توانند وارد زنجیره غذایی شوند و در نهایت به بدن انسان نیز برسند.
- انتقال آلاینده‌ها: ذرات تایر می‌توانند آلاینده‌های دیگری مانند فلزات سنگین (روی، سرب، کادمیوم و …) و ترکیبات آلی پایدار (PAHs) را جذب و منتقل کنند. این آلاینده‌ها نیز می‌توانند اثرات مخربی بر محیط زیست و سلامت انسان داشته باشند.
- تجزیه‌ناپذیری: لاستیک‌ها به سختی تجزیه میشوند و می‌توانند برای مدت طولانی در محیط باقی بمانند و باعث آلودگی بصری و زیست محیطی شوند
- انتشار گازهای گلخانه‌ای: فرایند تولید تایرها نیازمند انرژی و مواد اولیه است که منجر به انتشار گازهای گلخانه‌ای می‌شود و همچنین تایرهای با مقاومت غلتشی (Rolling Resistance) بالا نیز باعث افزایش مصرف سوخت خودرو میشوند که به نوبه خود منجر به انتشار بیشتر گازهای گلخانه‌ای می‌گردد.
با توجه به حجم بالای تولید و مصرف تایر در جهان، توجه به اثرات زیست محیطی فرسایش آنها و اتخاذ راهکارهای مناسب برای کاهش این اثرات بسیار ضروری است. استفاده از نوآوری های روز دنیا می تواند تولید و استفاده از انواع تایر متناسب با محیط زیست را افزایش یابد بعنوان مثال فرمول‌بندی مجدد لاستیک‌ها برای حذف مواد سمی و کاهش تشکیل زباله‌های ناشی از تایرهای فرسوده و انتشار گازهای گلخانه‌ای یی از موثرترین راهکارا برای کاهش اثرات مخرب زیست محیطی تایر می باشد.
برخی دیگر از راهکارهای مورد استفاده عبارتند از:
- استفاده از تایرهای با کیفیت و با مقاومت سایش بالا با عمر طولانی‌تری
- توسعه تکنولوژی تولید لاستیک بازیافتی از پودر لاستیک های فرسوده
- توسعه تایرهای سبز ساخته شده از لاستیک های مصنوعی متناسب با طبیعت مانند انواع نانو ذرات لاستیک مقاوم به پارگی و مقاومت به سایش
- تایرهای (airless) تولید شده از لاستیک های (none-pneumatic) با فرسایش کمتر و همچنین با امکان بازیافت و سازگاری با محیط زیست
- کاهش مصرف تایر با استفاده از روشهای جایگزین حمل و نقل عمومی با استفاده از امکانات دولت ها در توسعه حمل و نقل
- افزایش طول عمر تایرها با توسعه فرهنگ رانندگی صحیح و نگهداری از تایرها
- توسعه فرایند جمع‌آوری و تصفیه ذرات لاستیک یا مواد شیمیایی مرتبط با تایر پس از پراکندگی در محیط با به کارگیری دستگاه های پیشرفته (street sweeper)
با توجه به مطالب گفته شده در مورد اثرات مخرب زیست محیطی تایرها و راهکارهای کاهش این اثرات، پیشنهاد های زیر برای هر سه گروه اصلی ارائه می گردد:
پیشنهادهایی برای مصرف‌کنندگان (رانندگان)
- هنگام خرید تایر، به دنبال تایرهای سبز با برچسب‌های زیست محیطی معتبر و تایرهایی با مقاومت غلتشی کمتر باشید. این اطلاعات معمولاً روی برچسب انرژی تایر یا در مشخصات فنی آن ذکر می‌شود.
- به طور منظم فشار باد تایرها را بررسی و تنظیم کنید. فشار باد نامناسب باعث سایش نامتوازن و کاهش عمر تایر می‌شود.
- به صورت دوره‌ای تایرها را بالانس و میزان فرمان کنید تا از سایش غیر یکنواخت جلوگیری شود.
- از رانندگی های نامنظم، ترمزگیری و شتاب‌گیری‌های شدید پرهیز کنید.
- به طور مرتب وضعیت آج تایرها را بررسی کنید و در صورت نیاز به موقع آنها را تعویض کنید. حداقل عمق آج قانونی ۱.۶ میلی‌متر است، اما توصیه می‌شود در عمق‌های بیشتر نسبت به تعویض اقدام کنید.
- از سفرهای غیر ضروری با خودرو شخصی خودداری کنید و در صورت امکان از وسایل حمل و نقل عمومی، دوچرخه یا پیاده‌روی استفاده کنید.
- سفرهای خود را بررسی کنید و از مسیرهای کوتاه تر و کم ترافیک‌تر استفاده کنید.
- تایرهای فرسوده خود را به مراکز بازیافت مجاز تحویل دهید و از رها کردن آنها در طبیعت خودداری کنید.
- در مورد اهمیت بازیافت تایر و استفاده از تایرهای سبز به دیگران اطلاع‌رسانی کنید.
پیشنهادهایی برای تولیدکنندگان تایر
- سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه برای تولید تایرهایی با مقاومت غلتشی کمتر، استفاده از مواد تجدیدپذیر و کاهش اثرات زیست محیطی در فرآیند تولید و بطور کلی فناوری تولید تایر سبز را توسعه دهید.
- بیشتر از مواد بازیافتی مانند گرانول و پودر لاستیک در تولید تایرهای جدید استفاده نمایید.
- همکاری با مراکز بازیافت تایر برای جمع‌آوری و بازیافت تایرهای فرسوده را در اولویت توسعه سازمان خود قرار دهید.
پیشنهادات برای دولت و نهادهای مربوطه
- وضع قوانین و مقررات سختگیرانه‌تر در مورد بازیافت تایر و تشویق تولیدکنندگان به تولید تایرهای سبز در دستور کار قرار دهید.
- تسهیلات و حمایت‌های مالی و قانونی به صنایع بازیافت تایر جهت حمایت از این صنایع ارائه گردد.
- کمپین‌های آگاهی‌رسانی در مورد اهمیت بازیافت تایر و استفاده از تایرهای سبز برای فرهنگ‌سازی و آموزش عمومی برگزار گردد.
- زیرساخت‌های لازم برای جمع‌آوری، حمل و نقل و بازیافت تایرها ایجاد و توسعه یابد.
- نظارت دقیق بر عملکرد تولیدکنندگان تایر و مراکز بازیافت برای اطمینان از رعایت استانداردهای زیست محیطی انجام پذیرد.
با اجرای این پیشنهادات توسط تمامی ذینفعان، از جمله مصرف‌کنندگان، تولیدکنندگان و دولت، می‌توان به طور موثری از اثرات مخرب زیست محیطی تایرها کاهش یابد و به سوی یک صنعت تایر پایدارتر و محیط زیستی سالم‌تر حرکت کرد.
امیدوارم که یک روز این اتفاق بیوفته که واقعا کمی هم به فکر محیط زیست باشیم، ممنونم از این مطلب مفید
ما هم همینطور
مطالب آموزنده و جامع.